Lachen om Ongehoord Nederland wordt steeds moeilijker

‘Het is ook gewoon een beetje een overwinning voor óns.’ Presentator Tom de Nooijer had nog net geen feesthoedje op, zo groot was de vreugde bij Ongehoord Nieuws. Niet alleen was er een buitensporig goed seizoen om op terug te kijken, nee: Ongehoord Nieuws had donderdag óók nog – zal ik het maar zeggen? – ongehoord goed nieuws te vieren (excuus). Want wat bleek: bij de druppelsgewijze bekendmaking van de beoogde ministersploeg was een wel heel bekende naam gevallen. Vaste Ongehoord Nieuws-gast en Ongehoord Nederland!-bestuurslid Reinette Klever (ook wel: ónze Reinette Klever) was plots kandidaat-minister voor… Ja, voor wat eigenlijk?

‘Voor buitenlandse… BHOS, is het,’ klonk De Nooijer ineens wat vertwijfeld. Gelukkig zat ON!-directeur Arnold Karskens ook aan de talkshowtafel, om complimenten aan zijn eigen omroep af te wisselen met duiding van ongehoorde nieuwsfeiten. ‘Voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp,’ vulde hij knikkend aan.

Op X ging inmiddels de observatie rond dat dat een opmerkelijke post was voor een PVV-politicus die in 2016 nog in de Kamer pleitte voor het afschaffen van ontwikkelingshulp (om zo het afschaffen van het eigen risico in de zorg te financieren). Maar bij Ongehoord Nieuws was dat vanzelfsprekend niet het zwaartepunt. Daar was nu het uur aangebroken voor felicitaties. Felicitaties aan, om met Karskens te spreken, ‘het nieuwe kabinet, én aan Ongehoord Nederland, én aan de kijkers, die haar natuurlijk ook kennen als politiek commentator’. Ook trouwe volgers op sociale media toonden zich gelukkig. Eindelijk dan: ‘een ON!-minister’.

Hoewel grappenmakerij steeds meer onder druk komt te staan door ‘woke’, bleven er nog altijd dappere mensen over die stug door zouden blijven gaan met de randjes opzoeken.

De laatste Ongehoord Nieuws-aflevering van het talkshowseizoen werd afgelopen donderdag nogal overschaduwd door de permanente exit van Op1. Zonde, want de ruim een uur durende hekkensluiter bood genoeg materiaal om een boek mee te vullen: van de Kleverviering tot het laatste item over censuur op humor. Hoewel grappenmakerij steeds meer onder druk komt te staan door ‘woke’, zo werd er in dat item geconcludeerd, bleven er nog altijd dappere mensen over die stug door zouden blijven gaan met de randjes opzoeken.

Onder wie de mensen van ON!, natuurlijk: daar is nu al een tijdje een serie aan de gang met poppen die lijsttrekkers moeten verbeelden, en in parodieën de laatste Haagse ontwikkelingen bezingen. Geert Wilders is daarbij steevast de nuchtere held, Frans Timmermans de onbetwiste kop-van-jut. Daarom liet de Ongehoord Nieuws-verslaggever in zijn reportage ook maar even door een klinisch psycholoog (Mattias Desmet) uitleggen waarom de GroenLinks/PvdA-leider zich zo goed voor die rol leende. Desmet: ‘Iemand als Frans Timmermans, met zijn claim op morele superioriteit, is een perfect object voor grappen, denk ik. Net zoals Al Gore bijvoorbeeld.’ Aha.

Hoewel de poppenparodieën van ON! op z’n zachtst gezegd acquired taste mogen heten, zat er wel degelijk humor in de (voorlopig) laatste Ongehoord Nieuws-uitzending. Humor in de eindeloze zelffelicitaties; in de talloze compilaties van fragmenten waarin de eigen verslaggevers de hoofdrol speelden; in de aanwezigheid van Karskens die het ‘wij van wc-eend’-principe tot een onvoorstelbaar nieuw niveau bracht. In de knulligheid van het geheel. In het absolute, onbeschaamde onvermogen tot zelfreflectie. Want wie ook maar een beetje in staat is in de spiegel te kijken, moet er toch de ironie van aanvoelen: andere omroepen verwijten slechte en eenzijdige journalistiek te bedrijven, terwijl je zelf als ON!-baas in een van je eigen programma’s de loftrompet komt steken over je smetteloze omroep.

Je zou het haast ongehoord willen noemen.

Toch kost het lachen om al die ironie in toenemende mate moeite. De ruk naar radicaal-rechts die zich momenteel voltrekt in de Tweede Kamer grijpt ON! aan om zichzelf nog serieuzer te nemen: het vaak controversiële geluid dat de omroep vertegenwoordigt, klinkt nu ook steeds luider in Den Haag. ‘Ik denk dat het heel goed is voor het nieuwe kabinet om te laten zien dat de stem die wij geven aan onze kijkers ook echt wordt gewaardeerd,’ zei Karskens, om vervolgens meermaals te benadrukken dat zijn omroep een minister had ‘geleverd’. Dat dat behoorlijk problematisch klinkt voor de objectiviteit van de publieke omroep werd voor het gemak maar even achterwege gelaten. (Ook op dat gebied gelden waarschijnlijk dubbele standaarden: wanneer Wilders de NPO liever NPO66 noemt, is dat een scherpe observatie, wanneer je schermt met ON!PO zul je ongetwijfeld een linkse huilstruik heten.)

To laugh, or not to laugh? Doe maar wel, zou ik zeggen. Zolang je niet uit het oog verliest dat er achter die absurde façade toch echt een serieus te nemen risico schuilt. En als je dát eenmaal hebt erkend, kun je gerust even stilstaan bij alle manieren waarop zo’n ongehoorde talkshow zich belachelijk maakt – Karskens en De Nooijer incluis. Die nemen zich al serieus genoeg.