Tussen verknipte gezinnen en machtige misdaadfamilies

Moord en doodslag in de familie gebeurt niet alleen in het echt – sla de kranten er maar op na – maar ook in thrillers die jarenlang in de Detective en Thrillergids zijn besproken. In Nederland draagt misdaadauteur René Appel al lange tijd de eretitel ‘meester van het doorzondrama’. In zijn Tegenliggers is het huwelijk van rijschooleigenaar Martin zó stuk dat zijn vrouw bij een vriendin intrekt, mét de kinderen. Martin rijdt dreigend rond, langs vrouw, vriendin, school én een rijlesconcurrent die – in zíjn wijk – de tarieven verlaagt. De lesauto blijkt een moordwapen en Appel leidt ons naar het verrassende slot.

Schrijver Richard Klinkhamer deed iets anders. Eerst vermoordde hij zijn vrouw Hannie, in 1991, en begroef haar lichaam in de achtertuin van hun huis in het Groningse gehucht Hongerige Wolf. Drie maanden later begon hij als een bezetene te werken aan zijn boek Woensdag gehaktdag, waarin hij tot in detail uiteenzet hoe hij haar heeft omgelegd. Ondertussen vond de politie onvoldoende bewijs om Klinkhamer aan te houden. Lange tijd was er geen uitgever die zijn moordboek wilde uitbrengen. Dat gebeurde pas in 2007, zeven jaar na zijn bekentenis, na zijn vrijlating uit de gevangenis.

Familiedrama’s zijn van alle tijden, zo blijkt bij het doorbladeren van de D&T-gidsen die tot nog toe zijn verschenen. Niet alleen geschreven door Nederlandse auteurs, ook thrillerschrijvers uit de Verenigde Staten en Groot-Brittannië weten er raad mee. Vorig jaar nog. Toen verscheen het keelsnoerend spannende Vlijmscherpe tranen van de Amerikaan S.A. Cosby, dat werd uitgeroepen tot VN-Thriller van het Jaar 2023.

vlijmscherpe tranen

In deze vijfsterrenklapper wordt het homoseksuele, interraciale liefdeskoppel Isiah (zwart) en Derek (wit) vanwege hun geaardheid gruwelijk om het leven gebracht. Hun vaders Ike en Buddy Lee zijn (ex-)gangsters, die bij het leven van hun zoons niet wilden begrijpen dat er meer is dan mannetje-vrouwtje. Ze gaan tot het uiterste om de daders te vinden. Een klassieke wraakmissie dus. Dat levert een kleine burgeroorlog op in het conservatieve Virginia, met de twee oude boeven tegenover een motorbende en een onbekende machtige vertegenwoordiger van de elite.

‘De vechtkracht waarmee ze de moordenaars te lijf gaan komt voort uit spijt, zelfhaat en machteloos verdriet. Er schuilt ontroering in het ongemak waarmee deze machomannen zich in de gayscene begeven,’ schreef de VN-jury. Het boek heeft een duizelingwekkend hoog verteltempo, fantastische dialogen en een sprankelende, spitsvondige schrijfstijl vol pareltjes van memorabele zinnen als: ‘Wraak is haat in een mooier jasje.’

het stenen oordeel

Een ander pareltje is de psychologische thriller Het stenen oordeel uit 1977 van de Engelse Queen of Crime Ruth Rendell. Wie herinnert zich die fenomenale eerste zin niet: ‘Eunice Parchman vermoordde de familie Coverdale omdat ze niet kon lezen of schrijven.’ Meteen is duidelijk wat er is gebeurd en waarom, maar die beginzin is zo krachtig dat je onmiddellijk wilt weten hoe ze tot haar daad is gekomen.

Die eerste zin: ‘Eunice Parchman vermoordde de familie Coverdale omdat ze niet kon lezen of schrijven.’

Anti-whodunit, zei Rendell zelf over deze openingszin, waarna ze haar huiselijke nachtmerrie subiet verplaatst naar tien maanden ervoor, het moment dat de Coverdales Eunice, een alleenstaande huishoudster van eind veertig, inhuren om hun huis – vol boeken – schoon te maken. De aardige Jacqueline, vrouw des huizes, merkt wel dat ze zelden de opdrachten op haar briefjes uitvoert, maar ach, als dat alles is. Verder is Eunice ijverig en nauwgezet. Al heeft de rest van de familie vanaf het begin een slecht gevoel over haar. Kleine incidenten beginnen elkaar al snel op te volgen.

Rendell bouwt haar verhaal uiterst geraffineerd op; er is voortdurend spanning, verrassing en soms dreiging. Maar wanneer de analfabete Eunice, die niet alleen weerzinwekkend is maar ook medelijden oproept, de verknipte eigenaresse van de dorpswinkel leert kennen, gaan alle remmen los. Uiteindelijk wordt het hele gezin op Valentijnsdag doodgeschoten wanneer ze gezellig thuis naar een opera op de televisie kijken.

een volmaakte spion

In zijn Een volmaakte spion uit 1986 blikt de Britse ex-diplomaat en ex-inlichtingenman David Cornwell, alias John Le Carré – de grootmeester van het spionagegenre – terug op zijn Engelse jeugd en op zijn eigen excentrieke vader, een levensgenieter en zwendelaar, grossierend in vrouwen en faillissementen. Hoofdpersoon is Magnus Pym. Hij werkt bij de Britse ambassade in Wenen, maar is daar hoofd van de Secret Intelligence. Spion dus. Het boek begint als hij bericht krijgt dat zijn vader dood is. Op dat moment duikt hij onder in een klein Engels dorpje aan de kust van Devon.

Pym begint aan wat hij al jaren van plan is: op te schrijven – voor zijn eigen zoon – hoe zijn verhouding tot zijn vader was, vanaf het eerste oplichterijtje tot op het moment dat hij hem zo’n beetje is gaan onderhouden. Het tweede, erdoorheen lopende verhaal gaat over het onderzoek van Jack Brotherhood, de chef van Pym, en tevens de man die hem als spion wierf en binnen ‘de firma’ haalde. Brotherhood komt langzaam tot de ontdekking dat Pym een dubbelspion is geweest.

‘Volkomen voorstelbaar dat Le Carré heeft genoten toen hij zijn plot bedacht, dat hij misschien wel een week handenwrijvend over de klippen van Cornwall heeft rondgelopen,’ stond er in Vrij Nederland. ‘Want hij heeft op een bijna geniale manier dat fantastische verhaal over zijn vader verweven met een actueel spionagethema, en dat met al zijn vakmanschap.’ Een volmaakte spion is bovendien prachtig geschreven.

verloren vrouw

Geen schrijver heeft het genre van de domestic noir de laatste decennia zo in de schijnwerpers gezet als Gyllian Flynn. In haar Verloren vrouw (2012), a.k.a. Gone Girl, razend populair als boek én film, vernieuwde ze de familiethriller door gezins- en genderdynamieken goed door elkaar te schudden. Niets is wat het lijkt, Flynn zet je voortdurend op het verkeerde been en doet dat ook nog met humor, meldde Vrij Nederland.

De uitspraak van de schrijfster in een interview, dat het ‘huwelijk een soort eeuwige zwendel is’, maakt ze meer dan waar.

Verloren vrouw gaat over Nick en Amy, ooit een welgesteld schrijversechtpaar in New York. Hij schrijft filmrecensies en zij verzint quizvragen voor vrouwenglossy’s. Inmiddels zijn ze door de crisis in de tijdschriftenbranche in een huurwoning in Missouri beland, de geboortestreek van Nick. Hun huwelijk is opeens een stuk minder geslaagd. Nadat Amy op een dag spoorloos verdwijnt moet de lezer aan de hand van dagboekfragmenten van Amy – waarin ze hem als een control freak beschrijft – en de onfrisse monologues intérieurs van Nick achter de waarheid komen.

Hoe deze zenuwslopende thriller afloopt zullen we niet onthullen, maar de uitspraak van Flynn, gedaan in een interview, dat het ‘huwelijk een soort eeuwige zwendel is’ maakt ze meer dan waar. Zowel Amy als Nick blijken beiden perfecte leugenaars. Lees en huiver.

de peetvader

Maffiabaas Don Vito Corleone waarschuwde al: ‘Vertel nooit iemand buiten de familie wat je denkt.’ Hij zegt het in het onvolprezen meesterwerk dat in dit lijstje niet mag ontbreken: De peetvader uit 1969 van Mario Puzo, beter bekend als The Godfather. Je zou het bijna vergeten, maar het boek was er eerst. Een klassieker die (minstens zo mooi als de film) de basis werd voor een onafzienbare stroom maffiaboeken, -bekentenissen en -interesse.

Puzo schreef het niet direct als thriller, maar meer als documentaire bewondering voor de New Yorkse Italiaan, en hij schiep uiteraard een romantisch beeld: de familie als hoeksteen van de eer. Aan hem hebben we dat verdoemde beeld van de maffia te danken.

Don Corleone, in de film weergaloos neergezet door Marlon Brando, regeert met straffe hand in het verduivelde New York. Hij wordt bijgestaan door zijn zoons Sonny, Fred en Michael. Zwendel, afpersing, intimidatie en moorden (met zoutzuur, elektrische zagen, dat werk) zijn aan de orde van de dag. Corleones motto is: iedereen die niet tot de familie behoort, vormt een potentiële bedreiging. Het gebeurt dan ook niet vaak dat de capo di tutti capi een buitenstaander een voorstel doet. Een aanbod dat diegene niet kan weigeren.

Zo gaat dat bij de familie Corleone.